Voor de binnenkort verschijnende, derde aflevering van het Tijdschrift voor Religie, Recht en Beleid van 2018 schreef ik een Overwegende onder bovenstaande titel. In drie achtereenvolgende blogposten valt de voorlaatste versie van dit redactioneel hier alvast te lezen.
In haar boek Ongelofelijk beschrijft Yvonne Zonderop de teloorgang van het christelijk geloof in Nederland gedurende de afgelopen vijftig jaar. Die teloorgang is volgens Zonderop, die zelf ook op jonge leeftijd afstand nam van het katholicisme, tot daaraan toe. Met het christelijk geloof dreigt volgens haar echter ook de Nederlandse cultuur te verdwijnen, die immers vanouds met het christendom verweven was. Zonderop zou er geen bezwaar tegen hebben als het christelijk geloof een heropleving zou doormaken, zij het niet in de beperkende, kerkelijke vorm die het vroeger kende. Wat wezenlijker is, meent zij, is dat de belangstelling voor de christelijke cultuur herleeft. Zonderop heeft begrip voor het feit dat politici als Wilders en Baudet hiervoor, in navolging van Fortuyn, aandacht vragen. Dat gebeurt echter regelmatig op (de islam-)uitsluitende wijze. Bovendien moeten we niet al ons heil van de politiek verwachten. Een algemener reveil is daarom volgens Zonderop gewenst, op straffe van een verdere uitholling van enkele van de centrale waarden die onze cultuur heeft voortgebracht.
Toen ik het boek van Zonderop las, moest ik denken aan mijn verblijf in de Verenigde Staten van vier jaar geleden. Tijdens mijn onderzoekssabbatical bezocht ik trouw de bijeenkomsten van twee verschillende staatsrechtelijke centra aan dezelfde Princeton-universiteit. Het eerste centrum was het Law and Public Affairs Program (LAPA). Hier vonden boeiende seminars plaats, die een rechtsvergelijkend en theoretisch karakter hadden. De theorieën die uiteen werden gezet, gingen evenwel alle kanten uit waardoor ik tegen het eind van mijn verblijf wel door de seminars was verrijkt, maar ook enigszins gedesoriënteerd. Het andere centrum, genaamd het James Madison Program in American Ideals and Institutions, besprak dikwijls dezelfde thema’s. Het verschil met de LAPA-seminars was, dat deze onderwerpen vanuit een vast referentiekader werden behandeld. Dit kader bestond, zoals de naam van het centrum reeds suggereert, uit de idealen die 250 jaar geleden ten grondslag lagen aan de Amerikaanse Grondwet. Voor de doeleinden van deze bijdrage kunnen deze kort worden samengevat onder de noemer ‘zelfbestuur’.
Wordt vervolgd
https://hmtennapel.weblog.leidenuniv.nl/2017/01/03/redactioneel-religie-en-de-rule-of-law/
Hans-Martien ten Napel 